Robimy wszystko, by 1,2 mld zł z KPO nie przepadło

– W Agencji Badań Medycznych pracujemy pod olbrzymią presją. Staramy się konkursy w ramach Krajowego Planu Odbudowy rozstrzygnąć tak szybko, jak to tylko możliwe. Robimy wszystko, by beneficjenci mieli jak najwięcej czasu na ich realizację, a dobre pomysły polskich naukowców nie zostały zmarnowane – mówi w „Menedżerze Zdrowia” prezes ABM Wojciech Fendler.

• Prof. Wojciech Fendler, prezes Agencji Badań Medycznych, w rozmowie „z Menedżerem Zdrowia” opisuje, jakie działania podejmują pracownicy ABM, aby konkursy w ramach Krajowego Planu Odbudowy rozstrzygnąć jak najszybciej – po to, aby beneficjenci mieli jak najwięcej czasu na ich realizację
• Wśród nich są konkursy na realizację badań w zakresie biomedycznym, bezpieczeństwa lekowego, wyrobów medycznych, na tworzenie, rozwój i doskonalenie Centrów Wsparcia Badań Klinicznych
• ABM jest również odpowiedzialna za realizację trzech konkursów poza KPO oraz dwóch badań własnych
• W konkursach KPO beneficjenci mogą otrzymać łącznie prawie 1,2 mld zł – problemem jest brak czasu na realizację zadań. Zgodnie z planem pieniądze mają zostać wydane do marca 2026 r.
• Ten rok dla ABM jest trudny, a przyszły będzie jeszcze trudniejszy
• Agencja zatrudnia 130 osób i współpracuje w ramach umów cywilnoprawnych z rzeszą kilkuset ekspertów – to do obsługi przyszłorocznych projektów zdecydowanie zbyt mało.

Panie prezesie, proszę o krótkie podsumowanie, czym zajmowali się pracownicy Agencji Badań Medycznych w 2024 roku – chodzi o konkursy.
W tym roku niezwykle ważne i pracochłonne są konkursy związane z Krajowym Planem Odbudowy. Priorytetem dla nas jest sprawne i skuteczne przeprowadzenie naborów w ramach KPO. To praca, która nas najbardziej absorbuje i związana jest z olbrzymimi pieniędzmi wydawanymi pod dużą presją czasu. Wymienię je – to:

• konkurs na tworzenie i rozwój Centrów Wsparcia Badań Klinicznych [2024/ABM/4/KPO – red.], nabór zakończony – złożono 16 wniosków
• konkurs dla jednostek naukowych na realizację badań o charakterze aplikacyjnym w obszarze biomedycznym [2024/ABM/03/KPO], nabór zakończony – złożono 224 wnioski
• konkurs dla przedsiębiorców na realizację badań w obszarze bezpieczeństwa lekowego, innowacyjnych terapii i leków przyszłości [2024/ABM/05/KPO], nabór zakończony – złożono 40 wniosków
• konkurs dla przedsiębiorców na realizację badań w obszarze wyrobów medycznych, rozwiązań diagnostycznych in vitro [2024/ABM/06/KPO], nabór do 28 października 2024 r.
• konkurs na doskonalenie i zwiększenie potencjału naukowo-badawczego istniejących Centrów Wsparcia Badań Klinicznych [2024/ABM/7/KPO], nabór do 25 listopada 2024 r.

To jednak nie wszystko. ABM jest odpowiedzialna za realizację trzech konkursów poza KPO oraz dwóch badań własnych. Chodzi między innymi o wsparcie prac badawczo-rozwojowych w obrębie jednostek naukowych, badania nad produktami leczniczymi, rozwój projektów badawczo-rozwojowych z obszaru medycyny translacyjnej. Są to:

• otwarty konkurs na niekomercyjne badania kliniczne i eksperymenty badawcze [ABM/2024/1], nabór zakończony – kończy się ocena merytoryczna, wyniki ogłosimy niebawem,
• konkurs na niekomercyjne badania kliniczne i eksperymenty badawcze w obszarze onkologii [ABM/2024/2], nabór do 14 listopada 2024 r.,
• konkurs na rozwój projektów badawczo-rozwojowych z obszaru medycyny translacyjnej – TransMED SEED (edycja pierwsza), przed ogłoszeniem.
  

Zajmujemy się także projektami i badaniami własnymi, takimi jak:

• analiza rozpowszechnienia i czynników związanych z używaniem wybranych substancji uzależniających w polskiej populacji – w trakcie,
• badanie porównawcze metod diagnostyki endometriozy – w trakcie.
  

Ile pieniędzy jest do zgarnięcia w tych konkursach?
– Mamy 450 mln zł dla jednostek naukowych na projekty biomedyczne, 150 mln zł na tworzenie i rozwój Centrów Wsparcia Badań Klinicznych oraz 350 mln zł na realizację badań w obszarze bezpieczeństwa lekowego. Jest jeszcze 55 mln zł na wyroby medyczne i 180 mln zł na wsparcie już istniejących CWBK. To jest w sumie prawie 1,2 mld zł. Jak wspomniałem, to olbrzymie pieniądze.

Agencja Badań Medycznych według Wojciecha Fendlera – Stawiam na jakość projektów – mechanizmy oceny wniosków, najlepszych międzynarodowych ekspertów i kryteria oceny naukowej. Tylko tak dobra nauka sama się obroni – mówi w „Menedżerze Zdrowia” prof. Wojciech Fendler, prezes ABM.

Zanim o pieniądzach – spytam o plany na 2025 r.
– Ogłosimy konkursy na badania komercyjne i eksperymenty badawcze, a także rozstrzygniemy ten na medycynę translacyjną, który rozpoczniemy prawdopodobnie w grudniu 2024 roku. Konkursów będzie mniej, ale z proporcjonalnie większą alokacją. To zmniejszenie liczby wynika z faktu, że przyszły rok będzie czasem realizacji KPO i zależy nam na tym, żeby beneficjenci skupili się na terminowej realizacji zadań, a nie na rozpoczynaniu kolejnych projektów. Praca związana z KPO jest i będzie dla nas priorytetem i ogromnym obciążeniem administracyjnym – tylko w przypadku trzech wymienionych konkursów, w których nabór się zakończył, zgłoszono 278 wniosków! Analizujemy je merytorycznie, oceniamy. Oczywiście nie rezygnujemy z bieżącej działalności, ale prace dotyczące Krajowego Planu Odbudowy są najważniejsze – i ze względu na wielkość dofinansowania, i na to, że musimy działać pod presją czasu. Zgodnie z planem pieniądze z KPO mają zostać wydane do marca 2026 r.

Zdając sobie sprawę z okoliczności, które się z tym wiążą, przyjęliśmy kilka niestandardowych dla agencji rozwiązań, jeśli chodzi o konkursy. Mamy dostosowaną do specyfiki programu metodykę oceny wskaźników realizacji przedsięwzięć, które mają na celu umożliwienie podmiotom zrealizowanie działań w takim horyzoncie czasowym, jakie daje KPO, czyli maksymalnie przez półtoraroczny okres. Ten tryb będzie skutkował pewnego rodzaju etapowością przedsięwzięć, nadal jednak stawiamy na jakość i merytoryczność projektów, aby mieć gwarancję uzyskania faktycznych rezultatów i „dowiezienia” efektów do końca. Chodzi o zamknięcie pewnych etapów badawczych dla uczelni czy wsparcie procesu technologicznego w przypadku wyrobów medycznych lub produktów leczniczych.

Czasu jest niewiele…
– Czas realizacji przedsięwzięć za pieniądze z Unii Europejskiej nie może być dłuższy niż do 31 marca 2026 r. To bardzo krótko.

Liczymy, że być może pojawi się jakaś odsiecz, dzięki której będzie możliwe przedłużenie tych projektów – to jednak nie jest nasza decyzja, lecz polityków z Rady Unii Europejskiej.

Powtórzę, aby to dobrze wybrzmiało – tylko do konkursów z KPO zgłoszono 278 wniosków, a wkrótce pojawią się kolejne, ponieważ dwa pozostałe nabory kończą się 28 października i 25 listopada. Wracając do pieniędzy – w puli jest 1,2 mld zł.
– Pracujemy pod dużą presją. Postaramy się te konkursy rozstrzygnąć tak szybko, jak to tylko możliwe. Robimy wszystko, aby pieniądze nie przepadły, by beneficjenci mieli jak najwięcej czasu na ich realizację, a dobre pomysły polskich naukowców nie zostały zmarnowane.

Przydałby się większy zespół?
– Absolutnie tak. Bieżący rok jest dla nas trudny, wydaje się też, że kolejny będzie jeszcze trudniejszy.

Ile osób pracuje w Agencji Badań Medycznych?
– Aktualna kadra to około 130 etatów, część osób jest zatrudniona w mniejszym wymiarze godzin zależnie od możliwości. Oprócz tego kluczową część pracy agencji realizuje korpus kilkuset ekspertów wykonujących działania w ramach umów cywilnoprawnych.

Jeśli miałby pan określić – o ile więcej jest pracy niż rok temu, o ile będzie więcej w 2025 r.?
– W przyszłym roku pracy będzie dwa razy więcej pracy niż w obecnym.

Opiszę to liczbami – ABM dysponuje, w zależności od roku, budżetem w wysokości 700–800 mln zł, a w 2025 r. będzie dodatkowo operować około 1,2 mld zł z KPO. Całość tych środków jest przekazywana beneficjentom i nie zwiększa dotacji podmiotowej, czyli środków służących zapewnieniu funkcjonowania agencji, w tym na recenzje i monitorowanie realizacji projektów. Jednocześnie konieczność raportowania projektów w KPO jest dwa razy większa niż w naszych, standardowych. W 2024 r. realizujemy 300 projektów, w efekcie bieżących naborów, w tym KPO, liczba ta wzrośnie o połowę. Zakres obowiązków się zwiększa, a liczba pracowników nie. Brakuje rąk do pracy. Szacuję, że potrzeba byłoby o 30 etatów więcej.

Organizacja konkursów, praca z dokumentacją, kontakt z ekspertami, analiza wyników i protestów to wszystko wymaga pracy ludzi. Nasze główne problemy to nagłość konkursów, duża liczba wniosków i ich zróżnicowanie oraz brak dobrych narzędzi informatycznych do obsługi wniosków.

W podobnej sytuacji jest Ministerstwo Zdrowia – olbrzymie pieniądze z KPO do rozdysponowania wymagają obsługi administracyjnej, którą w obecnej konstrukcji mechanizmu finansowania jest trudno pozyskać.

Pieniądze z KPO to szansa dla sektora opieki zdrowotnej – to wyzwanie, któremu pracownicy ABM i resortu muszą sprostać, by te środki zostały dobrze rozdysponowane i skutecznie skonsumowane, wymagające olbrzymiego zaangażowania i determinacji wszystkich pracowników. Wsparcie administracji w jednostkach agencji i ministerstwie odpowiedzialnych za te krytyczne dla Polski programy w postaci dodatkowych kadr może okazać się kluczowe dla powodzenia całego przedsięwzięcia.

Nie ma chętnych do pracy czy nie ma ofert?
– Liczba naboru w obecnym roku faktycznie była ograniczona, jednak cały czas prowadzimy rekrutacje na różnego typu stanowiska. Część z nich cieszy się większym powodzeniem, część mniejszym. Obecny zespół ABM przyjmuje na siebie wiele obowiązków, które warto byłoby rozdzielić na większą liczbę pracowników, by odciążyć zespół, zwłaszcza biorąc pod uwagę poszerzające się obszary działań, takich jak między innymi te związane z realizacją KPO. Zdajemy sobie sprawę, że konkurujemy z wnioskodawcami o te same zasoby kadrowe – u nich również potrzebni są specjaliści do pisania, realizacji i raportowania wniosków.

Przeczytaj także: „ABM – prezes spoza układu”.